Ηθικά Διλήμματα

Ψάχνοντας παλιά μου κείμενα βρήκα κι αυτήν την προσπάθεια ανάλυσης και ερμηνείας της στάσης του Σωκράτη:

Η εντολή του Χριστού: "Να αφήσετε τους αδερφούς σας, τους πατέρες, τις μητέρες σας κ.λπ. και να έρθετε προς Εμένα" δεν ήταν στην κυριολεξία, όπως έχει εκληφθεί ανά τους αιώνες από τα μοναχικά τάγματα και όσους εγκαταλείπουν οικογένειες για να σώσουν την δική τους ψυχή αδιαφορώντας για τους άλλους.

(Υπάρχει το επιχείρημα ότι μέσω των παρακλήσεων και της προσευχής φροντίζουν για τους άλλους. Για να φτάσει όμως κάποιος σε τέτοιο σημείο και να αποκτήσει τέτοια δυνατότητα, χρειάζεται πολλά χρόνια εσωτερικής δουλειάς.)

Μάλλον, εννοούσε πνευματικά και νοητικά.

Γιατί, ποιοι είναι οι ισχυρότεροι δεσμοί που κυριεύουν την σκέψη ενός ανθρώπου, αν όχι η φροντίδα και η αγάπη  και η συναισθηματική εξάρτηση από τα αγαπημένα του πρόσωπα;

Να μπορέσετε να δείτε πέρα από αυτούς τους δεσμούς, λέει ο Χριστός. Όχι, να τους παρατήσετε.

Στην απολογία του Σωκράτη, ένα από τα επιχειρήματα που του θέτει ο Κρίτων για να τον πείσει να δραπετεύσει, είναι και πάλι σχετικό με τους οικογενειακούς δεσμούς, ότι δηλαδή με την άρνησή του δεν δείχνει ενδιαφέρον για τα παιδιά του.

Η απάντηση του Σωκράτη είναι ότι πρέπει να είναι κανείς δίκαιος, να συμπεριφέρεται ορθά και να ζει καλά όπως θα πρέπει να ζει κανείς, ειδάλλως θα ζημιώσει την ψυχή του. Γιατί η ψυχή – ή πιο συγκεκριμένα: "Εκείνο το κομμάτι μας, όποιο κι αν είναι αυτό, που σχετίζεται με το δίκαιο ή με το άδικο, είναι περισσότερο πολύτιμη από το σώμα".

Η Edward Craig, Δρ. φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου, αναρωτιέται, γιατί είναι τόσο πολύτιμο αυτό το κομμάτι, ώστε να υποσκελίζει το ζήτημα της ευημερίας των παιδιών του; Κι αν το ότι θα φύγει από κοντά τους και τα παιδιά του δεν τύχουν καλής φροντίδας, λόγω της έλλειψης και της καθοδήγησής του, μήπως τελικά αυτό θα βλάψει "εκείνο το κομμάτι της ψυχής τους (των παιδιών του) που σχετίζεται με το δίκαιο και το άδικο;".

Σε τέτοια μεγάλα ηθικά διλήμματα, προφανώς διαλέγεις την λύση με τις λιγότερες απώλειες.

 Π.ροσωπικά, πιστεύω ότι αν δεχόταν ο Σωκράτης να δραπετεύσει και να σωθεί, τότε το κύρος της προσωπικότητας και της ακεραιότητάς του θα δεχόταν τέτοιο εσωτερικό πλήγμα που δεν θα 'χε πια να προσφέρει κάτι στους άλλους γιατί θα αλλοίωνε όλα όσα πρέσβευε και αποτελούσαν την φιλοσοφία του. Ηθικό ράκος, με τσαλακωμένα και φθαρμένα πιστεύω δεν θα 'ταν πια ο γνωστός Σωκράτης, αλλά κάποιος άλλος, που δεν θα χε να προσφέρει ό,τι και πριν.

Και τέτοιοι κάποιοι άλλοι, που αφήνουν τους συμβιβασμούς να αλλοιώνουν τα πιστεύω και την ακεραιότητά τους υπάρχουν πολλοί.

Επομένως, ξαναγυρνώντας στο ερώτημα, αν πρέπει να παρατάει κανείς και υλικά τους οικείους του, προκειμένου για τη σωτηρία της ψυχής του, η γνώμη μου είναι, μόνο αν δεν γίνεται διαφορετικά και η παραμονή του πια τους αφαιρεί περισσότερα, από όσα θα τους πρόσφερε.

Αλλά και πάλι, ο αντίλογος θα 'ταν: Κι αν αυτό τους χρειάζεται; (στους οικείους) Όχι να πάρουν αλλά να δώσουν, να μάθουν να νοιάζονται αυτοί περισσότερο για τους άλλους κλπ.;

Κανείς δεν ξέρει εκ των προτέρων τις επιπτώσεις των αποφάσεών μας. Αρκεί το κριτήριο που παίρνονται να έχει στόχο πάντα "το καλύτερο δυνατόν" χωρίς ίχνος υστεροβουλίας. Τότε μόνο μπορούμε να πιστεύουμε ότι πράξαμε σωστά.


26-2-05