Ο ζωντανός Μύθος

.
Η λέξη «Μύθος» δεν έχει κατασταλάξει σε ένα παγιωμένο νόημα…
Ο σκέτος μύθος ίσως να είναι κάτι το καθαρά φανταστικό, αλλά ο ζωντανός μύθος είναι μια δύναμη.
Ο αιώνας μας κυριαρχείται από ένα ορισμένο είδος ζωντανού μύθου, τις λεγόμενες ιδεολογίες…
Με τον κατάλληλο μύθο ένας άνθρωπος μπορεί να διαπλάσει ολόκληρους λαούς σύμφωνα με την θέλησή του. Όχι ότι αυτή η δύναμη της φαντασίας είναι κάτι το πρωτοφανέρωτο. Κάθε άνθρωπος γνωρίζει πως στους πρωτόγονους λαούς οι μυθικές πεποιθήσεις είχαν τεράστια δύναμη…

Οι θρησκείες του κόσμου είναι κι αυτές τέτοιο ζωντανοί μύθοι. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι «μυθικές» με την συνηθισμένη έννοια. Αλλά οι θρησκείες έχουν αυτή την παράξενη δύναμη που μπορεί να αλλάξει ολόκληρη την ζωή τόσο των ατόμων όσο και της κοινωνίας.
Παρακινημένοι οι λαοί από τους μύθους τους μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρες εκτάσεις. Γυμνωμένοι από τους μύθους τους χάνουν κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή και πεθαίνουν.

Τα τελευταία τριακόσια χρόνια εμφανίστηκε μια μεγάλη δύναμη που επηρεάζει βαθιά τον ζωντανό μύθο. Αυτή η δύναμη είναι η επιστήμη.
Η επίδραση που είχε στις θρησκευτικές πεποιθήσεις ήταν καυστική.Υπονόμευσε και γελοιοποίησε τα δόγματα των περισσότερων θρησκειών.Γι αυτό η ανθρωπότητα είναι σήμερα στην πλειοψηφία αποκομμένη απ’ αυτή την προσέγγιση στον ζωντανό μύθο. Η επίδρασή της στις ιδεολογίες του ολοκληρωτισμού ήταν τελείως διαφορετική. Για αυτό άνθισαν οι ιδεολογίες.

Το αποτέλεσμα είναι ότι έχουμε σήμερα έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι ελάχιστα αντλούν τον ζωντανό μύθο από την θρησκεία, ενώ τον αντλούν σχεδόν απεριόριστα από τις ιδεολογίες.
Αυτό σημαίνει ότι οι λαοί που η κουλτούρα τους και ο πολιτισμός τους βασίζονταν αρχικά στη θρησκεία, βρίσκονται κατά έναν τρόπο αποκομμένοι από τις ρίζες τους, αμφίβολοι, αναποφάσιστοι, αβέβαιοι για τον ίδιο τους τον εαυτό και τη ζωή…
Ένα όμως είναι το βέβαιο. Οι άνθρωποι χρειάζονται τον μύθο τόσο όσο και το ψωμί.
Το ψωμί συντηρεί την ζωή αλλά ο μύθος δίνει νόημα στην ζωή…

Με κάποιο παράξενο τρόπο η επιστήμη, η ελεύθερη αναζήτηση της αλήθειας, θα ‘λεγε κανείς πως έχει προδώσει τόσο εμάς όσο και τον εαυτό της.
Ως τώρα ακολουθήσαμε την εύκολη πλευρά της επιστήμης, την πλευρά που μπορεί άμεσα να αποδειχτεί, την πλευρά που φέρνει γρήγορα κέρδη και δύναμη, την πλευρά που δίνει εκείνη την άνετη αίσθηση της σιγουριάς.

Την δύσκολη πλευρά, την πλευρά που δεν επιδίδεται σε συμπερασματικές αποδείξεις, την πλευρά που καταστρέφει τις ματαιοδοξίες μας και δεν προάγει άμεσα τα υλικά μας κέρδη, την επιστήμη του ανθρώπου σαν πνευματικού όντος, σ’ αυτήν δεν έχουμε επιδοθεί καθόλου με την ίδια θέρμη. Μόλις τώρα αρχίζει να αναπτύσσεται.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για κάθε έρευνα στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Εκεί βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο των αναρχικών πεποιθήσεων. Και γι αυτήν ακριβώς την έλλειψη ισορροπίας και επειδή γνωρίζουμε πολλά για την ατομική ενέργεια, αλλά σχεδόν τίποτε για την ανθρώπινη ολοκλήρωση, πληρώνουμε τον φόρο μιας μονόπλευρης ανάπτυξης που δεν είναι άλλη από το εσωτερικό σχίσμα.

Από τους τρεις πρωτοπόρους στην εξερεύνηση αυτού του νέου κόσμου: Φροϋδ, Αντλερ, Γιουγκ.
Ο Φροϋδ έβλεπε το σεξ σαν πρωταρχικό και στήριξε τις αναλύσεις και τις ερμηνείες του σ’ αυτήν την πεποίθηση.
Ο Αντλερ έδωσε προτεραιότητα στην τάση για επιβολή, στην επιθυμία που νοιώθει ο άνθρωπος να είναι κάποιος, να είναι πετυχημένος και είτε κρυφά είτε φανερά να κυριαρχήσει πάνω στους άλλους.
Ο Γιουγκ ανακάλυψε πως μερικοί ασθενείς ταίριαζαν τέλεια στο Φροϋδικό καλούπι… σε άλλους πάλι η αιτία των προβλημάτων τους βρισκόταν στην τάση για επιβολή, …σε πολλούς ήταν αδύνατον να διαχωριστούν (τα παραπάνω).
Καμιά φορά όμως ορισμένες από αυτές τις θεραπείες δεν οδηγούσαν σε αποτελέσματα καλύτερα από την αρρώστια.

Ο ασθενής γιατρευόταν αλλά του έλειπε η ενέργεια για να ξαναρχίσει την ζωή του…

Ο Γιουγκ διαπίστωσε πως ο ασθενής έχανε ενέργεια κάθε φορά που ο γιατρός ανέλυε αναγωγικά κάποιο εντυπωσιακό σύμβολο που έβλεπε στα όνειρά του.. …χωρίς αυτό το σύμβολο, χωρίς αυτόν τον μύθο για να τον ενισχύει στους αγώνες του τίποτε δεν είχε αξία γι αυτόν.Ακολούθησαν μερικές αναπάντεχες ανακαλύψεις.

Τα ζωογόνα σύμβολα που έφερνε στην επιφάνεια το ασυνείδητο ήταν πανάρχαια.

Η εξέτασή τους απέδειξε πως έμοιαζαν ή ότι ήταν ταυτόσημα με τα θέματα και τις εικόνες που έπαιζαν βασικό ρόλο στις μυστηριακές θρησκείες της αρχαιότητας, στους κλασικούς μύθους και στους θρύλους, στην εθιμογραφία και στα παραμύθια, στην ινδική και στην κινέζικη γιόγκα, στις τελετουργίες των μυστικών κύκλων του μεσαίωνα, στα οράματα των μυστικιστών και στις μεγάλες θρησκείες του κόσμου.

Ο Γιουγκ είδε πως κατά την διάρκεια της ανάλυσης έβγαιναν στο φως πολύπλοκα σύμβολα που ήταν άγνωστα τόσο στον ίδιο όσο και στον ασθενή. Αργότερα τα ανακάλυψε μέσα σε σκοτεινές πραγματείες που οι ρίζες τους έφταναν στα βάθη του χρόνου.

Με λίγα λόγια, το ασυνείδητο έφερνε στο φως σήμερα μέσα στο ιατρείο του ψυχολόγου, σύμβολα που σε πανάρχαια χρόνια και σε μακρινούς τόπους είχαν γίνει φορείς ενέργειας και ενορατικότητας…

Δεν ήταν προνόμιο μόνο αποκλειστικά των νευρωτικών. Φυσιολογικοί άνθρωποι… γινόταν επίσης φορείς αυτής της ζωογόνου ροής των συμβόλων. Μ’ άλλα λόγια, αυτή η πηγή της νέας ενέργειας δεν ήταν ένα είδος ψυχολογικού αντισώματος που το έφτιαχνε η ψυχή για να καταπολεμήσει την νεύρωση…
Μελέτησε τον μηχανισμό της δημιουργίας του μύθου και του συμβόλου… ανακάλυψε πως βρισκόταν αντιμέτωπος ουσιαστικά με τις ίδιες ψυχικές πραγματικότητες που δρουν μέσα στις μεγάλες θρησκείες του κόσμου….

Η γλώσσα επινοήθηκε για να εκφράζει την μαρτυρία των αισθήσεων, για να βοηθήσει τον άνθρωπο να τα βγάλει πέρα με την από δω πλευρά του συνειδητού.

Πώς μπορεί λοιπόν να χρησιμοποιηθεί για να μεταδώσει την εμπειρία της άλλης πλευράς του;

Τον ίδιο καιρό, ο Α. Τόϋνμπη ανακάλυψε κι αυτός την μυθολογική μέθοδο καθώς διερευνούσε τους παράγοντες που συντελούν στην άνοδο, στην ανάπτυξη, την παρακμή και τον θάνατο των πολιτισμών…
Αλλά καθώς το δράμα της παγκόσμιας ιστορίας ξετυλίγεται κάτω από το χέρι του Τόϋνμπη, ο παράγων που συγκεντρώνει το κύριο ενδιαφέρον… είναι ο ζωντανός μύθος που βοηθάει τους ανθρώπους να… θριαμβεύσουν.
Αυτό ισχύει… όταν ένας πολιτισμός είναι ανεπτυγμένος. ..όταν το αρχικό όραμα που τον δημιούργησε είναι ισχυρό οι δυσκολίες αντιμετωπίζονται εύκολα. Αλλά όταν ξεθωριάσει, έρχεται μια ταραγμένη εποχή…

Σε μια τέτοια εποχή ορισμένοι άνθρωποι εδώ κι εκεί στρέφονται από τον μακρόκοσμο του εξωτερικού κόσμου στον μικρόκοσμο της ανθρώπινης ψυχής….
Ένα τμήμα του κόσμου έχει ακόμα την ελευθερία για πολικό του αστέρα και ατενίζει με δυσπιστία τον δογματικό. Αλλά δεν μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα «ελευθερία για ποιόν σκοπό;» Όταν απειλείται τρέχουμε να την υπερασπιστούμε αλλά όταν την έχουμε δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε.

Γι αυτό κερδίζουμε τους πολέμους αλλά χάνουμε την ειρήνη.

Αν θέλουμε να κερδίσουμε την ειρήνη πρέπει να μάθουμε ποιος είναι ο σκοπός της ελευθερίας…

(Από το βιβλίο «ΕΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑ ΣΕ ΒΑΘΟΣ» του Π. Ο. Μάρτιν)