Η Οδύνη της Απώλειας

Δεν έχεις επίσης ιδέα πώς φαίνεσαι στους άλλους. Το πώς αισθάνεσαι με το πώς φαίνεσαι μπορεί να συμπίπτουν ή να μη συμπίπτουν. «Πώς αισθάνεσαι, λοιπόν;» σου λένε. Αισθάνεσαι λες κι έχεις πέσει από ύψος αρκετών εκατοντάδων μέτρων, έχοντας πλήρη συνείδηση της πτώσης, έχεις προσγειωθεί με τα πόδια σε ένα παρτέρι με τριανταφυλλιές με τέτοια ορμή ώστε να χωθείς στο χώμα μέχρι τα γόνατα και τα εσωτερικά σου όργανα να διαλυθούν και να χυθούν έξω από το σώμα. Έτσι αισθάνεσαι – είναι ποτέ δυνατόν να φαίνεσαι κάπως αλλιώς;


........


Πολύ νωρίς, μου ήρθαν μια μέρα στο νου τα λόγια: μου λείπει σε καθετί που κάνω και που δεν κάνω. Αυτή ήταν μία από τις φράσεις που έλεγα και ξανάλεγα στον εαυτό μου σαν επιβεβαίωση του πού και του τι ήμουν. Όπως ακριβώς, όταν γυρνούσα στο σπίτι με το αυτοκίνητο, προετοιμαζόμουν για την επιστροφή λέγοντας δυνατά: «Δεν επιστρέφω μαζί της ούτε σε εκείνη». Όπως ακριβώς, όταν κάτι αποτύγχανε, έσπαγε ή χανόταν, καθησύχαζα τον εαυτό μου λέγοντας: «Στην κλίμακα της απώλειας, τούτο εδώ δεν είναι τίποτε». Ο σολιψισμός της οδύνης είναι τέτοιος, που δεν πήγαινε καν το μυαλό μου σε διαβαθμίσεις και διαφορές.......
.....



Τον πρώτο καιρό, λόγω της συνήθειας, της αγάπης και της ανάγκης να υπάρχει κάποιο μοτίβο, εξακολουθείς να κάνεις ό,τι συνήθιζες να κάνεις και μαζί της. Σύντομα όμως αντιλαμβάνεσαι την παγίδα στην οποία έχεις πέσει: έχεις εγκλωβιστεί ανάμεσα στο να επαναλαμβάνεις όσα έκανες μαζί της, χωρίς όμως εκείνη να είναι τώρα παρούσα, κι έτσι να σου λείπει, και στο να κάνεις καινούργια πράγματα, πράγματα που δεν είχες κάνει ποτέ μαζί της, κι έτσι να σου λείπει πάλι αλλά με διαφορετικό τρόπο.

Αισθάνεσαι οξύτατα την απώλεια του κοινού λεξιλογίου, των μεταφορικών σχημάτων, των πειραγμάτων, των συντομεύσεων, των ιδιωτικών αστείων, των χαζολογημάτων, των ψεύτικων επιπλήξεων και των ερωτικών υποσημειώσεων, όλων αυτών των άδηλων αναφορών που είναι πολύτιμες για τη μνήμη, αλλά άνευ αξίας αν εξηγηθούν σε κάποιον αμέτοχο τρίτο.

Όλα τα ζευγάρια, ακόμα και τα πιο μποέμικα, φτιάχνουν μοτίβα στην κοινή ζωή τους και αυτά τα μοτίβα έχουν ετήσιο κύκλο επανάληψης. Έτσι, το έτος Ένα μετά θάνατον είναι σαν το αρνητικό της εικόνας του έτους που είχες συνηθίσει. Αντί να είναι διάστικτο από γεγονότα, τώρα είναι διάστικτο από την απουσία γεγονότων.


..........


Πήγα σε ένα σινεμά του Λονδίνου, για να παρακολουθήσω σε απευθείας αναμετάδοση από τη Νέα Υόρκη την όπερα του Γκλουκ Ορφέας και Ευρυδίκη. Προηγουμένως είχα προετοιμαστεί κατάλληλα, ακούγοντας όλο το έργο με το λιμπρέτο ανά χείρας. Και σκέφτηκα: αυτά τα πράγματα δεν γίνονται.

Η γυναίκα κάποιου πεθαίνει, αλλά ο θρήνος του συγκινεί σε τέτοιο βαθμό τους θεούς, ώστε του επιτρέπουν να κατεβεί στον Άδη, να τη βρει και να τη φέρει πίσω. Του βάζουν όμως έναν όρο: δεν πρέπει να την κοιτάξει καταπρόσωπο μέχρι να επιστρέψουν πάνω στη γη, αλλιώς θα τη χάσει για πάντα. Οπότε, ενώ την οδηγεί έξω από τον Άδη, εκείνη τον πείθει να στραφεί και να την κοιτάξει· οπότε εκείνη πεθαίνει· οπότε εκείνος τη θρηνεί εκ νέου, ακόμα πιο γοερά και τραβάει το σπαθί του για να αυτοκτονήσει· οπότε η θεά του έρωτα, αφοπλισμένη από αυτή την επίδειξη λατρείας προς τη σύζυγο, επαναφέρει την Ευρυδίκη στη ζωή.


Ελάτε τώρα! Μα την αλήθεια δηλαδή. Δεν μου έφταιγε η παρουσία ή οι ενέργειες των θεών – αυτές μπορούσα εύκολα να τις δεχτώ· εκείνο που μου έφταιγε ήταν το γεγονός ότι κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα στρεφόταν να κοιτάξει την Ευρυδίκη, γνωρίζοντας ποιες θα ήταν οι συνέπειες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, τον ρόλο του Ορφέα, που αρχικά τραγουδούσε ένας καστράτος ή κόντρα τενόρος, θα αναλάμβανε να παίξει σε τούτη την παραγωγή μια ογκώδης κοντράλτο.


Ωστόσο, είχα υποτιμήσει υπερβολικά τον Ορφέα, αυτή την όπερα που στοχεύει αψεγάδιαστα τον άνθρωπο που πενθεί· μέσα σε εκείνο το σινεμά, η θαυμαστή εξαπάτηση της τέχνης λειτούργησε ξανά. Μα φυσικά και θα στρεφόταν ο Ορφέας να κοιτάξει την εκλιπαρούσα Ευρυδίκη – πώς ήταν δυνατόν να μην το κάνει; Γιατί, ενώ δεν θα το έκανε «κανένας λογικός άνθρωπος», αυτός έχει χάσει τα λογικά του από τον έρωτα, την οδύνη και την ελπίδα.

Χάνεις, λοιπόν, τον κόσμο ολόκληρο για μια ματιά;
Ασφαλώς και τον χάνεις. Γι’ αυτό υπάρχει άλλωστε ο κόσμος· για να τον χάνεις κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Πώς θα μπορούσε οποιοσδήποτε να τηρήσει την υπόσχεσή του, ακούγοντας πίσω από την πλάτη του τη φωνή της Ευρυδίκης;


'Τα τρία επίπεδα της ζωής' - Julian Barnes




[Ένα μικρό απόσπασμα από την οδύνη της απώλειας όπως την περιγράφει ο Μπαρνς στο βιβλίο του.]