Συμβολική των "Γραφών"

Μια και θυμήθηκα σε προηγούμενο σχόλιό μου τον Μωρίς Νικόλ, σκέφτηκα να ανεβάσω αποσπάσματα από το βιβλίο του:

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗΣ ΤΩΝ ΓΡΑΦΩΝ
(Μωρίς Νικόλ)

Σκοπός όλων των ιερών γραφών είναι να μεταδώσουν υψηλότερα νοήματα και υψηλότερη γνώση, ξεκινώντας από την ορολογία της συνηθισμένης γνώσης.
Σκοπός των παραβολών είναι να μεταδώσουν στον άνθρωπο ένα υψηλότερο νόημα, με την ορολογία ενός κατώτερου νοήματος.

Βασικά, η κατανόηση του ανθρώπου κινείται στο καθορισμένο, φυσικό, υλικό επίπεδό του. Αλλά η παραβολή περιέχει νοήματα που ξεπερνούν το κυριολεκτικό ή φυσικό επίπεδο.
Καμιά φορά οι άνθρωποι νομίζουν ότι μπορούν να καταλάβουν τα πάντα, αρκεί να τους τα πουν. Η ανάπτυξη της κατανόησης, η διάκριση των διαφορών, προϋποθέτει μακρόχρονη παιδεία.

Τα Ευαγγέλια μιλούν, βασικά, για μια πιθανή εσωτερική εξέλιξη, που την ονομάζουν δεύτερη γέννηση. Αυτή είναι η κεντρική τους ιδέα. Ας αρχίσουμε με την προϋπόθεση ότι εσωτερική εξέλιξη σημαίνει ανάπτυξη της κατανόησης.

Διδάσκουν πως ο άνθρωπος είναι ικανός να υποστεί μια ορισμένη εσωτερική εξέλιξη αν έρθει σε επαφή με μια ορισμένη διδασκαλία πάνω στο θέμα. Αυτή η εσωτερική εξέλιξη είναι ψυχολογική. Το να αποκτήσει κανείς περισσότερη κατανόηση είναι ψυχολογική ανάπτυξη.
Αλλά αυτή η διδασκαλία δεν μπορεί να δοθεί ούτε άμεσα, ούτε με ψυχικό καταναγκασμό…

Γιατί δεν μπορεί ένα ανώτερο νόημα να δοθεί σε απλή γλώσσα;
Η εξωτερική πλευρά του ανθρώπου είναι διαμορφωμένη από τη ζωή κι από τις απαιτήσεις της ζωής και είναι σύμφωνη με τη θέση του και τις ικανότητές του. Με μια λέξη είναι τεχνητή.
Για αυτό το λόγο η διδασκαλία της εσωτερικής ανάπτυξης πρέπει να δοθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην πέσει μόνο επάνω στην εξωτερική πλευρά του ανθρώπου.

Ο άνθρωπος αναπτύσσεται εσωτερικά με τη βαθύτερη σκέψη του και όχι με την εξωτερική του πλευρά που την ρυθμίζει η ζωή. Αναπτύσσεται με το πνεύμα της ατομικής του κατανόησης και με την εσωτερική του συγκατάθεση σε εκείνο που βλέπει σαν αληθινό. Όταν μπορέσει κανείς να καταλάβει ότι εξελίσσεται μόνο με την ανάπτυξη της δικής του ατομικής -και γι αυτό εσωτερικής- κατανόησης, τότε μπορεί να αντιληφθεί ότι μια αληθινή διδασκαλία για το νόημα της εσωτερικής εξέλιξης όταν πέσει αποκλειστικά και μόνο στη εξωτερική πλευρά του ανθρώπου αποδεικνύεται άχρηστη και ανόητη.

Η ψυχολογική διδασκαλία των ευαγγελίων δεν παίρνει τον άνθρωπο έτσι όπως φαίνεται, αλλά όπως πραγματικά είναι στο βάθος του.
Ο Φαρισαίος, ψυχολογικά εννοημένος, είναι η εξωτερική πλευρά του ανθρώπου που προσποιείται ότι είναι καλός και ενάρετος.
…στον φαρισαίο μέσα στον κάθε άνθρωπο, τον ανειλικρινή άνθρωπο μέσα μας…

Οι παραβολές μιλάνε με μια αρχαία γλώσσα… που είναι πολύ δύσκολο να την καταλάβουμε αν την πάρουμε στην κυριολεξία της. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς την γλώσσα των παραβολών όπως άλλωστε την γλώσσα όλων των ιερών γραφών.
…Η παραβολή αποτελεί ένα συνδετικό κρίκο ανάμεσα σ’ ένα κατώτερο κι ένα ανώτερο επίπεδο

Ως ένα ορισμένο σημείο, όλοι ζητούν το Καλό… αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς τι σημαίνει δρω από το Καλό…
Εύκολα εννοεί κανείς τη δράση που απορρέει από την αλήθεια, από τη γνώση. Αλλά η αλήθεια από μόνη της είναι ανελέητη και όσοι δρουν μόνο από την αλήθεια είναι ικανοί να κάνουν το μεγαλύτερο κακό στους άλλους.

Ο Πέτρος είναι ο βίαιος άνθρωπος της γνώσης.
…Σ αυτήν την περίπτωση είναι ο άνθρωπος που διδάσκεται την αλήθεια για την εσωτερική εξέλιξη του ανθρώπου και τη δέχεται μόνο σαν γνώση και σκέπτεται με την λογική της αλήθειας.
Όλοι οι θρησκευτικοί διωγμοί προήλθαν από την αλήθεια και μόνο…
Όταν ο άνθρωπος σκέφτεται διανοητικά, σκέπτεται λογικά. Η συναισθηματική σκέψη είναι ψυχολογική. Ο άνθρωπος που σκέπτεται λογικά δεν έχει οίκτο γιατί δεν έχει κατανόηση…

Ο αλέκτωρ σημαίνει αφύπνιση και το τρις σημαίνει άρνηση ως το ακραίο σημείο...
Ο Πέτρος δεν θα καταλάβαινε παρά μόνον αν καταλυόταν τα εγωιστικά συναισθήματα που έτρεφε για τον Χριστό… έκλαψε γιατί εκείνη τη στιγμή... είδε τον εαυτό του στο φως της γνώσης που είχε διδαχθεί.
Είδε την απόσταση ανάμεσα σε εκείνο που γνώριζε και σε εκείνο που ήταν. Αντί απλώς να γνωρίζει άρχισε να κατανοεί. Αλλά πριν του συμβεί αυτό, πίστευε μόνο στον Χριστό και όταν ένας άνθρωπος πιστεύει έτσι, εμποδίζει και τους άλλους να πιστέψουν. Αν κανείς πιστεύει με πάθος, βίαια σε κάποιον, εμποδίζει τους άλλους να καταλάβουν. Ένας τέτοιος άνθρωπος χρησιμοποιεί την αλήθεια του βίαια και γι αυτό καταστρέφει την κατανόηση των άλλων… είναι ένας αντάρτης δεν έχει υπομονή…

Επειδή ο Πέτρος ήταν ο άνθρωπος της γνώσης και δεν είχε ακόμη αφυπνισθεί συναισθηματικά, δεν μπορούσε να συγχωρήσει.
Η συγνώμη προέρχεται από συναισθηματική ανάπτυξη. Και συναισθηματική ανάπτυξη σημαίνει ανάπτυξη πέρα από την εγωιστική αγάπη για τον εαυτό μας -με όλα τα απορροφητικά του ενδιαφέροντα- προς το στάδιο της αγάπης του πλησίον.

Όταν ο άνθρωπος έχει μέσα του την αγάπη της καλοσύνης δεν κρίνει αποκλειστικά από την αγάπη της αλήθειας. Ο άνθρωπος της αλήθειας είναι βαρύς και σκοτεινός.
Η μηχανική αγάπη είναι πολύ διαφορετική από την συνειδητή. Στη ζωή οι άνθρωποι αγαπούν μηχανικά. Αυτή η μηχανική αγάπη μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μίσος δηλ. σε άρνηση. Όχι όμως η συνειδητή αγάπη. Η μηχανική αγάπη μας βασανίζει όλους ενώ η συνειδητή μας θεραπεύει.

Ο Πέτρος πίστευε στο ορατό πρόσωπο του Χριστού και όχι σε κάτι μέσα στον ίδιο τον εαυτό του. Η διδασκαλία που πήρε από τον Χριστό δεν είχε γίνει ακόμα κάτι το ξεχωριστό από τον ορατό Χριστό. Στον Χριστό έτρεφε τέτοιο πάθος αφοσίωσης που τον εμπόδιζε να φτάσει σε εκείνο το επίπεδο μέσα του που τεχνικά ονομάζεται πίστη. Η πίστη δεν είναι τυφλή πεποίθηση αλλά το να βλέπει κανείς μόνος του την αλήθεια ενός πράγματος και δεν απορρέει από τις αισθήσεις. Το είδος της πίστης που διέθετε ο Πέτρος δεν ήταν αρκετό να τον στηρίξει γιατί δεν έβγαινε από μέσα του αλλά στηριζόταν στον δάσκαλό του.

Το νερό στη γλώσσα των παραβολών αναφέρεται σε ένα είδος αλήθειας..
Η αλήθεια σε σχέση με τον άνθρωπο…
Προσπάθησε να περπατήσει με βάση αυτή την αλήθεια και όταν άρχισε να βυθίζεται έπρεπε να φωνάξει τον Χριστό για να τον στηρίξει. Ο εξωτερικός κόσμος είχε περισσότερη δύναμη πάνω του απ’ ότι ο εσωτερικός... Γι αυτό δεν μπορούσε να τον κρατήσει ψηλά. Μόλις σηκώθηκαν τα κύματα και ο άνεμος (δυσκολίες) έχασε την πίστη του και άρχισε να βυθίζεται…

Πίσω από όλες τις εξωτερικές μορφές των θρησκειών που ανατέλλουν και δύουν, υπήρξε ανέκαθεν ένα πλατύ εντελώς ανεπτυγμένο ρεύμα γνώσης πάντα το ίδιο και πάντα με το ίδιο αντικείμενο –δηλ. την εσωτερική κινητοποίηση και την εσωτερική εξέλιξη του ανθρώπου. Για αυτό ανακαλύπτουμε παρόμοιες ιδέες σε ευρύτατα απομακρυσμένες ιστορικές περιόδους που αντλούν απ αυτή την πηγή.

Κάθε διδασκαλία που ανήκει στο υψηλότερο επίπεδο του ανθρώπου πρέπει να αρχίζει από την Αλήθεια πριν μπορέσει να πραγματοποιηθεί το Καλό αυτής της αλήθειας.
Εάν η αλήθεια, εάν η γνώση δεν οδηγεί στην καλοσύνη ή στην εφαρμογή της καλοσύνης, τότε για ποιο λόγο να μελετήσουμε την αλήθεια; Η γνώση είναι ατέλειωτη αν δεν οδηγεί στο σκοπό και στο τέρμα της που είναι η καλοσύνη. Το καλό είναι το κορύφωμα της αλήθειας.
Αν ο άνθρωπος ακολουθεί την γνώση (μόνο) δεν οδηγείται μόνο σε παρανόηση του νοήματος της ζωής και του ίδιου του εαυτού του αλλά και του σύμπαντος.

Γνωρίζουμε από την ιστορία πως όλες οι έριδες και οι διωγμοί δημιουργήθηκαν από δογματικά ζητήματα -δηλ. το τι είναι η αλήθεια- αποκλειστικά από την πλευρά της γνώσης της γνώμης.
Σε ποιο σκοπό οδηγεί η γνώση σήμερα την ανθρωπότητα;
Κάθε γνώση θα έπρεπε να οδηγεί στο καλό…

Αν τώρα ρωτήσει κανείς γιατί είναι απαραίτητη η αλήθεια η απάντηση είναι ότι ο άνθρωπος δεν είναι καλός -δηλ. το επίπεδο του καλού μέσα του είναι πολύ χαμηλό. Και μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να υψωθεί το επίπεδο του καλού στον άνθρωπο. Με την γνώση της αλήθειας σχετικά με ένα υψηλότερο επίπεδο καλού. Για να ανυψωθεί ο άνθρωπος πρέπει να μάθει την Αλήθεια. Τι είδους αλήθεια; …

Αυτό που στα Ευαγγέλια ονομάζεται Λόγος του θεού είναι η Αλήθεια για το τι είναι απαραίτητο για την επίτευξη ενός υψηλότερου επιπέδου Καλού –δηλ. τι χρειάζεται για την εσωτερική εξέλιξη- γιατί εσωτερική εξέλιξη θα πει επίτευξη ενός ανωτέρου επίπεδου Καλού με την βοήθεια της γνώσης.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει άμεσα σε ένα νέο επίπεδο καλού. Μπορεί να το φτάσει μόνο με οδηγίες και αυτές οι οδηγίες πρέπει να πάρουν την μορφή Αλήθειας αυτού του ανωτέρου επιπέδου του Καλού. Η γνώση για το ανώτερο καλό πρέπει πρώτα να δοθεί σαν διδασκαλία.

Για να δεχθεί ο άνθρωπος την ανώτερη γνώση πρέπει να έχει καλό είναι…
Αν αποκτήσει κανείς την δηλητηριώδη δύναμη της γνώσης και μόνο, χωρίς καλό έδαφος θα δηλητηριαστεί τελικά από τον κόσμο.
Σήμερα κυκλοφορούν άπειρα βιβλία που προσφέρουν γνώσεις αλλά όχι κατανόηση. Βλέπουμε τα γεγονότα της επιστήμης να ερμηνεύονται με τον πιο φτηνό τρόπο.

…Σ’ αυτό τον γάμο (της Κανά) το νόημα της γνώσης ενώνεται με το είναι του ανθρώπου και οδηγεί στην εσωτερική του ανάπτυξη. Αυτό είναι το νόημα της παραβολής της μετατροπής του νερού σε κρασί. Σημαίνει ότι ο Χριστός ένωσε την γνώση του με το καλό που είχε μέσα στο είναι του. Η γνώση του και η καλοσύνη του Είναι του είχαν γίνει ένα. Ας επαναλάβουμε αυτό που ήδη αναφέραμε ότι ο Αρχιτρίκλινος μιλάει για το καλό κρασί και ότι το καλό ήρθε τελευταίο. Ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να διδαχθεί την αλήθεια ή την γνώση και η καλοσύνη έρχεται αργότερα…

Το να δίνει κανείς γνώση σε αδύνατους τύπους ανθρώπων που θα κάνουν κακή χρήση της…
Στις εσωτερικές σχολές υπήρχαν πολλές αυστηρές ασκήσεις πριν επιτραπεί στον υποψήφιο να διδαχτεί την εσωτερική γνώση…
Σήμερα η κατάσταση είναι διαφορετική. Η γνώση δίνεται σε όλους χωρίς διάκριση…

.. αλλά το κυριολεκτικό επίπεδο κατανόησης σε τόσο ψηλά θέματα μας φέρνει σύγχυση και αυτή η σύγχυση διαιωνίζεται. Ένας άνθρωπος μπορεί να πάρει στη κυριολεξία τη φράση 'ου φονεύσεις' και να υπακούσει. Αλλά αν δει πιο βαθιά και καταλάβει ότι μπορεί να σκοτώνει ψυχολογικά όλη την ημέρα μέσα στη σκέψη του και την καρδιά του, θα αρχίσει να μεταφέρεται σε ένα άλλο είδος κατανόησης αυτής της εντολής και θα αντιληφθεί το πληρέστερο ή το πιο εσωτερικό νόημά της.

Ας πάρουμε τώρα τον πειρασμό σε σχέση με το καλό. Αυτό δεν είναι διανοητικό αλλά συγκινησιακό. Ανήκει στην πλευρά της βούλησης και όχι της σκέψης. Το τι θέλει ένας άνθρωπος βασίζεται επάνω στο τι νοιώθει πως είναι καλό. Όλοι ενεργούμε και θέλουμε σύμφωνα με εκείνο που νιώθουμε ότι είναι καλό και ό,τι θέλει ο άνθρωπος ανήκει στην πλευρά της βούλησης στη βουλητικής ζωή του.
Εάν του αφαιρεθεί αυτό που πιστεύει για καλό θα σταματήσει η βουλητική ζωή του ακριβώς όπως αν του αφαιρεθεί ό,τι πιστεύει για την αλήθεια θα έπαυε η διανοητική ζωή του.
Ό,τι αγαπά ο άνθρωπος το θεωρεί καλό και ότι το θεωρεί καλό το θέλει και ενεργεί έχοντας το σαν αφετηρία. Αν αγαπά μόνο τον εαυτό του, τότε γι αυτόν καλό σημαίνει το δικό του το καλό και ό,τι δεν συμπίπτει με το δικό του το καλό το θεωρεί κακό. Η βούληση αναπτύσσεται ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της αγάπης που εξελίσσεται αντίθετα στην εγωιστική αγάπη για τον εαυτό μας…

Πίστη είναι η σίγουρη εσωτερική αίσθηση της ύπαρξης ενός ανωτέρου επιπέδου…
…Πριν ότι έκανε (ο παλιός άνθρωπος), όσο καλό και να ήταν, γινόταν από το χαμηλότερο επίπεδο μέσα του και έμενε εκεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση δεν μπορεί να μην ζητεί ανταμοιβή για ό,τι κάνει και να μην αποδίδει στον εαυτό του την καλοσύνη του ή το μεγαλείο του ή τις ταλαιπωρίες του.
Το Καλό του βρίσκεται μέσα στον κόσμο –δηλ. η αρχή που διέπει το επίπεδο της εξέλιξης του. Κάνει τα πάντα με ορισμένο τρόπο. Τα πάντα έχουν τη σφραγίδα του εαυτού του της αξίας του, της καλοσύνης του, της ιδέας της ανταμοιβής. Αυτό είναι το επίπεδο του είναι του. Σ’ αυτό το επίπεδο ζει, αυτό είναι μόνο το επίπεδο που ξέρει.

Επειδή του λείπει η πίστη δεν ξέρει τι είναι ανώτερο επίπεδο. Δεν έχει ιδέα για την ύπαρξη ενός ανωτέρου επιπέδου μέσα του που προσπαθεί να ενωθεί μαζί του. Το είναι του, ο εαυτός του, η αυταρέσκειά του απορροφούνε τα πάντα. Γι αυτό μέσα του μισεί αυτούς που διαφωνούν μαζί του ή που δεν τον χωνεύουν ή που τον κοροϊδεύουν, παρ’ όλο που ίσως να μην το δείχνει εξωτερικά αν κινδυνεύει η αξιοπρέπεια του. Δεν θα βρει φάρμακο γι αυτό αν παίρνει τον εαυτό του έτσι όπως είναι. Και γι αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Απλώς θέλει να γίνει καλύτερος όχι διαφορετικός. Θέλει να παραμείνει ο ίδιος βελτιωμένος –όχι να γίνει άλλος άνθρωπος ξαναγεννημένος.
Ο Χριστός δίδαξε πώς να φτάσει ο άνθρωπος σε ένα υψηλότερο επίπεδο μέσα του που ονομάζεται δεύτερη γέννηση. Η διδασκαλία του έχει σχέση με την εξέλιξη που αναμένει τον άνθρωπο…

...Πιστεύω δεν θα πει πιστεύω στο ασυνήθιστο επειδή γίνονται θαύματα, αλλά γιατί αντιλαμβάνομαι ενορατικά και έχω την βεβαιότητα ότι υπάρχει μια Αλήθεια ανώτερη από την αλήθεια των αισθήσεων. Ο άνθρωπος πρέπει να ξεκινήσει πέρα από τον εαυτό του κι η αφετηρία είναι η πίστη. Εδώ έχουν σημασία όλα όσα έχει σκεφτεί και σιωπηλά κατανοήσει στη μοναχικότητα του νου του. Όλα όσα δεν μπορεί να ανακοινώσει, όλα όσα είναι εσωτερικά και επομένως πέρα από την αισθητηριακή πλευρά του –που αποτελεί το μηχανικό μέρος του- έχουν σημασία.
Γιατί όλες αυτές οι σκέψεις ανήκουν σε κάτι που δεν μπορεί να δεχθεί τη γνώση –δηλ την πίστη- και να πετύχουν μια σύνδεση με το ανώτερο ή το πιο εσωτερικό επίπεδο. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου αποτελεί την πραγματική εξέλιξη του ανθρώπου και το νόημα της πολύπλοκης ύπαρξής του.
Γιατί ακόμα κι αν κάποιος συναντήσει την πραγματική γνώση, όπως οι μαθητές του Χριστού, αυτό που ακούει εξωτερικά, ακουστικά, μπορεί να συνδεθεί μ’ αυτήν μόνο αν εμβαθύνει… αν την συλλάβει με την εσωτερική και βαθύτερη πλευρά του.

Στο θαύμα της Βηθεσδά, ο άνθρωπος που απλώς γνωρίζει την αλήθεια μιας διδασκαλίας πέρα από τη ζωή αυτού του κόσμου δεν μπορούσε να καταφέρει να εφαρμόσει πρώτα το καλό με τη θέλησή του. Παρέμενε κοντά στις αισθήσεις (5 πύλες), κοντά στο κυριολεκτικό νόημα του Λόγου του Θεού. Όμως προσδοκούσε το θαυματουργό νόημα –το νερό που τάραζε ο άγγελος- αλλά δεν μπορούσε να το συλλάβει. Έμενε ξαπλωμένος πάνω στην αλήθεια αλλά δεν μπορούσε να περπατήσει όρθιος πάνω σ’ αυτήν…

Ο ύστατος σκοπός της ζωής είναι το Καλό. Εάν πούμε ότι στη κορυφή της πυραμίδας είναι το καλό, τότε έρχεται πριν από όλα και είναι πρώτο στην κλίμακα, αλλά μέσα στο χρόνο, φαίνεται σα να έρχεται πρώτα η γνώση. Κάθε γνώση θα έπρεπε να οδηγεί στο καλό. Για αυτό το Καλό έρχεται πρώτο στη σειρά, αν και στις αισθήσεις μας, που είναι συνυφασμένες με τον χρόνο και συλλαμβάνουν μόνο μια τομή της όλης ύπαρξης που λέγεται παρόν, τα πράγματα φαίνονται ανάποδα.

Ο άνθρωπος που ήταν καθηλωμένος στην αλήθεια …την είχε βάλει πρώτη και συνέχιζε να κάνει το ίδιο σφάλμα για αυτό ερχόταν πάντα δεύτερος. Ο Ιησούς ως εκπρόσωπος του καλού, που είναι η κατάληξη της αλήθειας, τον θεράπευσε…
Το θαύμα σημαίνει πάνω από όλα ότι ο άνθρωπος όσο κι αν γνωρίζει την αλήθεια δεν μπορεί να δράσει απ' αυτήν με την θέλησή του αν δεν κάνει βίωμα το καλό της….
Γι αυτό αμαρτάνει μένοντας μόνο με την αλήθεια και θεωρώντας την ως πρώτιστο χάνει τον στόχο του κάνοντας την αλήθεια σκοπό του …κι όχι ως ένα μέσο που οδηγεί στο καλό. Για αυτό ο Ιησούς του λεει ‘μηκέτι αμάρτανε’ …‘μη χάνεις πια τον στόχο σου’.
…………………………………………………………………………………………

(Εκδόσεις Αντινέα, 1988)
-
-